Laat jij je kaarten zien?
Maak jij wel eens themakaarten? Iets simpels zoals een screendump van de kaarten-app op je telefoon met de route naar een locatie voor je zoon of dochter? Of misschien ben jij professioneel kaartenmaker: cartograaf, GIS-specialist, geo-wetenschapper of misschien designer of datajournalist.
Kaart als plattegrond
“Kijk, dit is waar we nu zijn. Hier bij dit kruisje. De straat loopt zo, met hier de kerk weet je wel, daar loop je dan voorbij en dan zie je hier banketbakkerij Roos. En dan neem je die straat naar rechts en dan loop je helemaal door, voorbij deze gekke boom-rotonde. Dan ga je daar naar rechts en meteen weer rechts en dan loop je dit helemaal door. Tot deze straat helemaal hier uitkomt en dan neem je deze kruising naar rechts en dan kom je hier bij dit kruisje…”
Zie je het voor je? Het is een wandeling in het dorp waar ik vroeger woonde. Heb je de routebeschrijving begrepen en onthouden? Als je het papiertje had gezien waar ik dit op had getekend zou je nu weten dat ik je vanaf mijn ouderlijk huis naar … ja mijn ouderlijk huis had geleid. Had je dat zonder de kaart als plattegrond gemerkt?
Kaarten beleven
Kaarten visualiseren. Goede kaarten helpen mensen de weg te vinden. Kaarten vertellen. Kaarten brengen kennis over. Ze maken informatie van data. En kaarten verbeelden. Voor mij hebben kaarten altijd iets magisch. Dat heb ik met atlassen, dat heb ik met kaartbladen in kleine winkeltjes in het buitenland en dat heb ik ook met digitale kaarten op internet. Waar ik vroeger afdwaalde naar spannende afgelegen plekken en mooie vormen op de analoge kaart kan ik nu doorklikken op interactieve kaarten. Dat gezegd hebbende, dat laatste staat misschien nog wel in de kinderschoenen. Eigenlijk zou ik wel door een kaart heen willen lopen. Of zweven over een landschap heen. Maar goed, ik dwaal af.
Kaartverhaal
‘Kaarten behoren tot de oudste communicatievormen van de mensheid. Nog voordat er het schrift was, waren er al kaarten. Kaarten vormen een intuïtieve manier om grote hoeveelheden informatie logisch in een omgeving te kunnen plaatsen, te kunnen ordenen en te begrijpen’
Aldus een coachee die ik mocht begeleiden bij het schrijven van een artikel. Mooi hé, hier spreekt een trotse coach.
Of je nu een GIS specialist bent die kaarten maakt voor de gemeentelijke afdeling Beheer & Openbare Ruimte of je bent communicatieadviseur bij een bedrijf. Het maakt eigenlijk niet zo veel uit: in het ene geval maak je een kaart met een verhaal en in het andere geval maak je een verhaal met een kaart.
In mijn beleving hoort cartografie ook bij communicatie. Waarbij de kaart een manier is om te communiceren en een tussenstap is tussen data en informatie. Het vak van de GIS-specialist of cartograaf heeft dus niet alleen een bètakant, maar zeker ook een alfacomponent.
Geo-specialist
Elke geo-gerelateerde organisatie, -afdeling of -bedrijf is bekend met kaarten. Vaak is dit samen met data en informatie zelfs het hoofdproduct van de kernkwaliteit. In de quickscans die ik in opdracht van organisaties doe naar hun zichtbaarheid kijk ik niet alleen of ze vindbaar zijn. Ik kijk ook altijd of ze kaarten publiceren op hun website.
Kaart quickscan
Toen ik bij een water gerelateerde organisatie werd uitgenodigd om te praten over hun GIS-productlijn vond ik op hun hele website slechts één kaartje. Het betrof een Google Maps-kaart waarop de waterhardheid stond aangegeven. Zonde want deze organisatie heeft een schat aan informatie verwerkt in allerlei GIS-systemen… Dat is op dit moment helemaal niet zichtbaar.
Helaas is dit geen uitzondering. Ik tref dit soort situaties regelmatig bij organisaties aan, zeker ook bij provincies en gemeenten. Door middel van een quickscan kan ik jouw organisatie onder de loep nemen. Vaak worden kaarten alleen aan interne collega’s ter beschikking gesteld. Terwijl deze veelal prima kunnen worden vrijgegeven.
Kaarten publiceren
Natuurlijk is er bij sommige kaarten, data of informatie sprake van privacy. Toch is dit bij de meeste kaarten als je er ècht over nadenkt niet zo. Ik adviseer organisaties het publicatiebeleid van kaarten ‘om-te-denken’: publiceren, tenzij het privacy-gevoelig is. Zorg dat een kaart vindbaar is en te gebruiken voor en door derden. Deel je kaartinformatie. Mijn boodschap bij het publiceren van kaarten: wees niet bang dat mensen een fout vinden. Draai het om: laat anderen jou helpen jouw kaart of data te verbeteren!
Maak je kaarten vindbaar
Soms zijn kaarten op zich wel toegankelijk voor externen maar totaal onvindbaar op een website. De betrokken medewerkers hebben hier zelf veelal geen besef van omdat zij de kaarten zelf precies weten te vinden. Zij kennen het (interne) ‘kruimelpad’. Je kunt dit simpel verhelpen door een familielid eens te laten zoeken naar de kaarten die jij hebt gepubliceerd. Zijn ze vindbaar? En als je familielid ze heeft gevonden, vraag dan eens wat deze persoon er van vindt. Heeft je familielid de boodschap of inhoud van de kaart begrepen?
Kaart voegt waarde toe
Stel, jij bent trots op de kaarten die je maakt. De gebruikers of opdrachtgevers die je gevraagd hebben de kaart te maken zijn tevreden met het product. Je hebt het aangeleverd als pdf, jpg of wellicht heb je de kaart gepubliceerd op het interne kaartenportaal. In dat laatste geval is de kaart geen statisch eindproduct meer. Wellicht is het dan een middel waarmee de gebruiker zelf aan de slag gaat om waarde toe te voegen.
Geo-visualisatie
We gaan dan meer naar de geo-visualisatie toe. Geo-visualisatie is niet hetzelfde als cartografie, het is meer. Geo-visualisatie is door Menno-Jan Kraak in Geo-info (2004-12) omschreven als:
‘het domein dat zich bezighoudt met de visuele exploratie, analyse, synthese en presentatie van ruimtelijke gegevens via de integratie van benaderingen uit verschillende disciplines. De kaart moet, naast zijn traditionele rol, vooral gezien worden als een flexibele toegang tot ruimtelijke informatie.’
Geoportaal
Dankzij mijn vorige column over het geoportaal heb ik kunnen zien dat het publiceren van kaarten in een kaartenmagazijn meer gemeengoed wordt. Er wordt meer over nagedacht dan een jaar of twee geleden. Laat staan vijf jaar. Heel langzaam aan beginnen we met zijn allen ook iets meer te wennen aan het delen van locatie-gebonden informatie. Denk maar eens aan onze mobieltjes.
Toch valt op dat het vaak dezelfde voorlopers zijn die in de spotlight staan. Dezelfde gemeenten, dezelfde bedrijven die naar voren komen. Stel nou dat je een middelgrote gemeente bent met een geo-afdeling van laten we zeggen drie GIS-specialisten, een aantal gegevensbeheerders, een informatiemanager en een paar dataverwerkers. Hoe zorg je dan dat je kaarten opvallen?
Themakaarten
Als je echt wilt opvallen binnen jouw organisatie overweeg dan eens een themakaart. En dan heb ik het niet over de Natura2000 kaart of de kaart met de dorps-, wijk- en stadscoördinatoren in de gemeente. Nee, ik heb het over een kaart die wellicht niet gemaakt wordt in opdracht van een andere afdeling. Die misschien los staat van al het andere wat jullie dagelijks doen. Een kaart die jullie maken omdat jullie er enthousiast van worden om deze te maken. Eentje waarvan jouw ogen gaan glimmen. Omdat jullie die maken omdat je dat zelf wil.
En vóór je heel technisch en inhoudelijk gaat denken: begin dicht bij jezelf. Pak de lokale krant van jullie gemeente of provincie eens of het bedrijfstijdschrift. Waar zijn de inwoners of jouw bedrijfscollega’s mee bezig? Maken ze zich druk over het behoud van het gemeentelijke buitenzwembad of hebben je collega’s het over de monsterlijke teamestafette rond het IJsselmeer die gepland staat voor het goede doel? Pak de agenda eens en bekijk welke themadagen er aan komen: Kerstmis, de schoolvakanties of…. Koningsdag.
Koningsdag
Wat als je over Koningsdag nou eens mooie themakaarten zou maken…. Hoeveel ogen zouden er dan op jullie kaart(en) gericht zijn? Kost dit veel tijd, is dit ingewikkeld? Nee, juist niet. Soms is eenvoud troef. Kijk maar eens naar deze kaart van de gemeente Zwolle voor Koningsdag van morgen…. Of download deze app en ontdek historisch Zwolle tijdens een unieke wandeling door de binnenstad. Op veertien locaties kan je beelden bekijken van koninklijke bezoeken aan de Hanzestad. Of kijk hoe deze regio krant is ingesprongen op de actualiteit en met LocalFocus een mooie belevingskaart gemaakt heeft: ‘Interactieve kaart: dit ziet de koning op Koningsdag van Zwolle’.
Ik wens je een heerlijke oranje Koningsdag toe. En heb je nu al zin om te bedenken op welke toekomstige actualiteit jullie kunnen inspringen met themakaarten overweeg, dan een communicatiekalender.
